دوشنبه، اردیبهشت ۲۳، ۱۳۸۷

چند نکته درباره‌ی نوشتن مقالات تحقیقاتی (۶)

درباره‌ی طرز نوشتن مقاله‌ی تحقیقاتی سایت‌های زیادی وجود دارند که در هر کدامشان می‌توانید توضیحات مفصل، مبسوط و به‌دردبخوری درباره‌ی نحوه‌ی نوشتن مقاله و مسائلی که در هر یک از بخش‌ها باید ذکر شود را بیابید.
اینجا، اینجا، اینجا، و خیلی جاهای دیگری که با جست‌وجوی طرز نوشتن مقاله‌ی تحقیقاتی در وب می‌توانید راهنمایی‌های خوب و مناسبی درباره‌ی چگونگی نوشتن مقاله‌ی تحقیقاتی پیدا کنید.
اما به قول دکتر زلفی‌گل -یکی از اساتید پر مقاله‌ی رشته‌ی شیمی- هر چقدر بیش‌تر مقاله‌های دیگران را بخوانید و آن‌ها را عمیق‌تر و دقیق‌تر بررسی کنید (البته باید این مقالات را با هدف فهم اینکه چگونه باید مقاله بنویسید بخوانید)، کیفیت مقالات‌تان به‌تر و به‌تر خواهد شد.

شنبه، اردیبهشت ۲۱، ۱۳۸۷

چند نکته درباره‌ی نوشتن مقالات تحقیقاتی (۵)

ژورنال‌های ISI

زمانی که می‌خواهید یک مقاله را به یک ژورنال بفرستید، پیش از هر چیز لازم است اطلاعاتی از مجله (ژورنال)ی که قصد دارید مقاله را برای داوری به آن‌ها بسپارید، به دست آورید.
اصلی‌ترین چیزی که باید بدانید این است که این مجله جزو مجلات ایندکس شده به‌وسیله‌ی ISI هست یا نه. خوب این چه اثری دارید؟ چه فرقی می‌کند و اصلاً این ISI چی هست؟
به احتمال زیاد چیزهایی درباره‌ی ISI شنیده‌اید و شاید هم کاملاً با مکانیزم اندیس‌گذاری ISI آشنا هستید. اما اگر برای آن‌ها که زیاد در این مورد نمی‌دانند، کمی توضیح بدهم شاید بد نباشد.

ISI چیست؟
ISI یک سایت ایندکس‌کننده‌ی مقالات است. مشابه خیلی سایت‌های ایندکس‌کننده‌ی دیگر. ایندکس‌کننده‌ها، مجموعه‌ی بزرگی از مجلات را ایندکس می‌کنند و در واقع پایگاهی برای جست‌وجو و درجه‌بندی مجلات و مقالات آن‌ها فراهم می‌آورند. در این پایگاه، اطلاعات کلی (عنوان، نویسندگان، چکیده و بازبُردهای) مقالاتی که در مجلاتِ عضو آن ایندکس‌کننده هستند در دسترس است و با جست‌وجو در آن‌ها می‌توان مقالات مورد نیاز خود برای مطالعه‌ی پیشینه‌ی یک موضوع را یافت.
ISI مشهورترین این ایندکس‌کننده‌هاست و به سبب اعتباری که دارد، به عنوان یک مرجع اساسی برای جست‌وجوی مقالات، پیشینه‌ی افراد و پیشینه‌ی مجلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در خیلی از دانشگاه‌ها، از جمله بسیاری از دانشگاه‌های ایران، تعداد مقالاتی از فرد که در مجلات ایندکس شده توسط ISI چاپ شده‌اند، به عنوان یکی از معیارهای اصلی تعیین اعتبار او محسوب می‌شود.
اما چیزی که در ISI از اهمیت بیش‌تری نسبت به تعدد مقالات برخوردار است، تعدد ارجاعات به یک مقاله است. اصلی‌ترین مبنای محاسبه‌ی ارزش در ISI تعداد ارجاعات دیگران به مقاله، فرد یا مجله است. هر قدر تعداد ارجاعات به مقالات یک مجله (به نسبت تعداد مقالات منتشر شده در آن) بیش‌تر باشد، مقاله از ارزش بیش‌تری برخوردار است.
برای محاسبه‌ی ارزش یک مجله در ISI، از معیاری به نام Impact Factor استفاده می‌شود. برای محاسبه‌ی این معیار، تعداد ارجاعات صورت گرفته از دیگر مقالات چاپ شده در مجلات ISI به مقالات یک مجله، بر تعداد مقالات منتشر شده توسط مجله در دو سال گذشته تقسیم می‌شود.
بعضی مجلات برای افزایش IF یا همان (Impact Factor)، پس از اینکه مقاله را پذیرفتند از نویسندگان می‌خواهند تعدادی ارجاع به دیگر مقالات همان مجله در همین زمینه اضافه کنند و این امر یکی از هزاران تقلبی است که در دنیای علم به وفور آن‌ها را از نظر می‌گذرانیم. زیاد نباید جدی‌اش گرفت. در هر حال، در اغلب موارد، چاپ مقاله در یک مجله‌ی ایندکس شده ISI بسیار سخت‌تر از مجلات دیگر است و امتیازات بالایی را هم برای فرد به همراه دارد.

جدال داوری/حُرّی
در ایران چندی پیش جدال شدیدی بین طرفداران تعیین ارزش‌ها و امتیازدهی به افراد با بهره‌گیری از معیارهای ISI و مخالفین این امر در گرفت که هنوز هم، البته بی سر وصدا، ادامه دارد. در راس مخالفان، دکتر رضا داوری اردکانیِ معروف قرار دارد که معتقد است ISI و تعداد مقالات فرد در ISI یا تعداد ارجاعات به مقالات فرد در ISI نمی‌تواند معیار مناسبی برای گزینش افراد باشد. استدلال‌اش هم این است که مقالات ISI درجات گوناگونی دارند و گاهی مقالات متوسطی در بعضی از آن‌ها چاپ می‌شود که به عنوان یک کار علمی در درجه بالا قابل پذیرش نیست. از طرفی گاهی بعضی مقالات در یک مجله‌ی با IF بالا چاپ می‌شوند که IF بالای خود را با تقلب‌هایی از آن دست که ذکر شد فراهم کرده و مجله‌ی درجه‌بالایی نیست.
من در طرفداران ISI چهره‌های مشهورشان را نمی‌شناسم، اما از یک سمینار ISI که طرفداران اصلی آن در سمینار حضور داشتند، نام دکتر عباس حرّی را به یاد دارم که از چهره‌های شاخص موافقین ISI در آن سمینار بود. استدلال موافقین هم این است، که فرض کنید ISI را نپذیرفتیم. جایگزین‌مان چه می‌تواند باشد؟ چه معیاری دقیق‌تر از معیارهای ISI می‌سنجد؟

پیدا کردن مقالات و مجلات ISI
برای پیدا کردن مقالات و مجلات ISI باید به سایت تامسون مراجعه کنید. گویا در حالت عادی دسترسی به این سایت امکانپذیر نیست و باید امتیاز دسترسی به آن را خریداری کنید. با جست‌وجوی عبارت "web of knowledge" اولین مواردی که در گوگل ظاهر می‌شوند، لینک‌هایی به سایت تامسون هستند.

در آنجا می‌توانید مجلات ISI مناسب در زمینه‌‌ی مقاله‌تان را بیابید. یک چینی اطلاعات مربوط به کلیه‌ی مجلات ISI مهندسی را در این فایل اکسل جمع‌آوری کرده. با جست‌وجوی کلمات کلیدی مقاله‌ی خود می‌توانید مقالات همخوان با آن را یافته و به عنوان گزینه‌های قابل تأمل برای ارسال مقاله‌تان آن‌ها را بررسی کنید.
در سایت تامسون، با جست‌وجوی نام مجله یا ISSN آن، می‌توانید Impact Factorِ جدید آن و اطلاعات دیگری در مورد آن را پیدا کنید. همچنین جست‌وجوی ISSN یا نام ژورنال به همراه کلمه‌ی journal در گوگل شما را به سایت اصلی ژورنال، که مقاله را می‌توانید از طریق آن به ژورنال ارسال کنید، هدایت می‌کند.
در این فایل اکسل هم یکی از بچه‌های خودمان، تقریباً اطلاعات مربوط به کلیه‌ی مجلات کامپیوتری را جمع‌آوری کرده.
معمولاً هر چقدر تعداد مقالات چاپ شده توسط مجله بیش‌تر باشد، امکان پذیرش و سرعت پاسخگویی ژورنال بیشتر است. البته همیشگی نیست و مجله تا مجله، Issue تا Issue و مقاله تا مقاله متفاوت است. معمولاً بین 3 تا 18 ماه از زمان ارسال مقاله تا دریافت پاسخ داوری آن (پذیرش، پذیرش همراه با تغییرات یا عدم پذیرش انتشار مقاله) طول می‌کشد.

چند نکته درباره‌ی نوشتن مقالات تحقیقاتی (۴)

هنگامی که یک مقاله را آماده می‌کنید، معمولاً کیفیت مقاله به حدی نیست که بتوان آن را مستقیماً برای یک ژورنال فرستاد. به همین دلیل، بیش‌تر نویسندگان، نسخه‌ی ابتدایی مقاله‌ی خود را به یک کنفرانس معتبر می‌فرستند. جواب پذیرش یا عدم پذیرش مقاله در کنفرانس‌ها معمولاً (به جز چند کنفرانس استثنایی در هر رشته که اعتبار زیادی دارند و زمان زیادی را برای بررسی مقالات صرف می‌کنند) بین یک‌ماه و نیم تا چهار ماه پس از اتمام مهلت ارسال، اعلام می‌شود. در این جواب داوران بررسی‌هایی را که درباره‌ی مقاله‌ی شما انجام داده‌اند، برایتان می‌فرستند.
این بررسی‌ها (اگر کنفرانس از سطح خوبی برخوردار باشد و داوری‌ها دقیق و حرفه‌ای انجام شده باشد) حاوی راهکارهای خوبی برای ارتقای کیفیت مقاله است. معمولاً کنفرانس فرصتی برای بررسی اینکه تصحیحات مورد نظر داوران انجام گرفته یا نه ندارد و کار تصحیحات پس از داوری درحدی بسیار جزیی انجام می‌گیرد. اما شما می‌توانید، این تصحیحات را به شکل گسترده‌ای انجام داده، با گسترش دامنه‌ی آزمایشات مربوط به مقاله و توسعه‌ی سطح بررسی آن، مقاله‌ای جامع‌تر و با کیفیت بالاتر، در بیاورید.
اگر بتوانید با اصلاحات و تغییراتی که در مقاله می‌دهید، مقاله را به شکلی درآورید که بیش از ۶0٪ آن تغییر کرده باشد، معمولاً از طرف بسیاری از ژورنال‌ها قابل پذیرش است. البته این تغییرات باید بخش‌های مختلف آن، مثل چکیده و مقدمه و عنوان را نیز در بر گیرد و مقاله‌تان ساختار کلی متفاوتی با نسخه‌ی کنفرانسی داشته باشد.
بعضی اوقات نیز می‌توانید مقاله‌ را (اگر به نظرتان خیلی دارای کیفیت بالایی است و در حد مقالات ژورنالی‌ای که دیده‌اید هست) از همان ابتدا برای یک ژ.رنال ارسال کنید.

اگر از فرستادن مقاله‌تان به کنفرانس فقط قصدتان این است که از بررسی‌های داوران آگاه شوید که هیچ. اما اگر قصد دارید از امتیاز نشر مقاله‌تان در کنفرانس برخوردار شوید، حتماً باید در کنفرانس ثبت‌نام کنید (البته اگر مقاله‌تان پذیرفته شده باشد). بعضی کنفرانس‌ها علاوه بر ثبت‌نام اصرار دارند که حتماً در کنفرانس شرکت کرده و از مقاله‌تان دفاع کنید. سعی کنید پیش از ارسال مقاله برای کنفرانس، بین دوستانتان، از کسانی که سابقه‌ی شرکت در آن کنفرانس را دارند، در مورد این مسائل پرس‌وجو کنید و هزینه‌های جانبی شرکت در کنفرانس را برآورد کنید.
در مورد ارسال مقاله به ژورنال مسائل گوناگونی مطرح است که به‌تر است آن‌ها را در یک پست جداگانه بررسی کنیم.

جمعه، اردیبهشت ۲۰، ۱۳۸۷

چند نکته درباره‌ی نوشتن مقالات تحقیقاتی (3)

ساماندهی بازبُردها

خیلی اوقات بازبُرد‌های مقاله‌ی شما، در چند مقاله‌ی دیگرتان هم به کار می‌آید. به احتمال زیاد در مورد پایان‌نامه هم آن‌ها را نیاز دارید. علاوه بر این همیشه باید این امکان را بدهید که مقاله‌تان رد شود و مجبور شوید آن را برای جای دیگری بفرستید، یا اینکه بخواهید مقاله‌تان را گسترش دهید و به یک ژورنال بفرستید.
در چنین مواردی نیاز دارید با توجه به فرمت‌های مختلفی که برای کنفرانس‌ها، ژورنال‌ها و پایان‌نامه‌ها وجود دارد، مدام بخش بازبُردهای مقاله‌تان را اصلاح کنید و به شکل فرمت مورد نظر آن کنفرانس یا ژورنال درآورید.
به جای این کار می‌توانید از نرم‌افزار‌هایی که برای این کار ساخته شده‌اند استفاده کنید. این نرم‌افزارها مشخصات ارجاع‌ها را از شما می‌گیرند و می‌توانند آن‌ها را به فرمت کنفرانس‌ها و ژورنال‌های معروف یا برخی فرمت‌های استاندارد درآورند.
یکی از این نرم‌افزارها، نرم افزار end-note است. با استفاده از این نرم‌افزار یا نرم‌افزارهایی از این دست، شما ارجاع‌هایتان را یکبار ذخیره می‌کنید و هر بار بسته به اینکه مقاله‌تان را می‌خواهید برای کدام ژورنال یا کنفرانس بفرستید، آن را به فرمت استانداردی که برای آن ژورنال یا کنفرانس در نظر گرفته‌شده در آورید.

چند نکته درباره‌ی نوشتن مقالات تحقیقاتی (2)

پیدا کردن مشخصات ارجاع‌ها (بازبُردها)
این قسمت را می‌خواستم بگذارم برای آخر، اما چون می‌ترسم شما تا آخر نکشید و از طرفی فکر می‌کنم این قسمت خیلی مفید است، همین اول کار می‌گویم‌اش.خیلی اوقات پیدا کردن مشخصات کامل مرجعی که در مقاله به آن ارجاع داده‌اید، تبدیل به کار مشکل و وقت‌گیری می‌شود.
اغلب اوقات در اینترنت نسخه‌ی دست‌نویس مقاله‌ها بی‌هیچ نام و نشانی در دسترس است. این نسخه هیچ مشخصاتی از محل، تاریخ، نام، صفحات و دیگر مشخصات ژورنال یا کنفرانسی که مقاله در آن چاپ شده ندارد.
برای بیش‌تر ما که عمده‌ی منابع اصلی تحقیقات مربوط به پیشینه‌ی‌مان را از طریق اینترنت به دست می‌آوریم، تعداد زیادی از بازبُردهای مقاله‌مان دارای این ویژگی هستند.
اما یک راه خیلی آسان برای فهمیدن این مشخصات و تکمیل کردن بخش بازبُردهای مقاله وجود دارد. اسم کامل مقاله را در اینترنت جست‌وجو کنید.
اولین مورد به احتمال زیاد خود مقاله (همان نسخه‌ی درفتی مه استفاده کرده‌اید) خواهد بود. اما موارد دوم، سوم و احیاناً چهارم و پنجم، غالباً ارجاع‌هایی هستند که در مقالات دیگر به مقاله‌ی مورد نظر رفرنس داده‌اند.

در این ارجاع‌ها، یک نفر دیگر قبلاً نشسته و کاری را که شما می‌خواهید انجام دهید، انجام داده؛ یعنی مشخصات کامل مقاله را پیدا کرده و در رفرنس درج کرده است. شما می‌توانیداین مشخصات را از بخش بازبُردهای (References) ِ طرف کپی و در بخش بازبُردهای خود پِیست کنید.
نیم ساعت وقت، برای پیدا کردن مشخصات بیست مرجع و درج آن‌ها در بخشِ referencesِ مقاله با استفاده از این روش کافی است.اغلب داوران کقالات انگلیسی زبان به کامل بودن بخش بازبُردها حساس‌اند و در صورت کامل نبودن این بخش، از نمره‌ی مقاله‌ی شما در داوری اندکی کم می‌کنند. پس باید مواظب باشید که این بخش را کامل، بی‌غلط و دقیق دربیاورید.

پنجشنبه، اردیبهشت ۱۹، ۱۳۸۷

چند نکته درباره‌ی نوشتن مقالات تحقیقاتی (1)

در این چند ساله‌ی اخیر، نوشتن مقاله‌ی تحقیقاتی به یکی از اساسی‌ترین بخش‌های کار پایان‌نامه‌های ما تبدیل شده است. دیگر تحقیقات افراد، هم عمدتاً با هدف رسیدن به یک مقاله شکل می‌گیرد. پیش از این هم البته نوشتن مقاله امرمهمی در انجام تحقیق قلمداد می‌شد، اما هدف اصلی نبود. تحقیق انجام می‌گرفت و اگر فرصت و امکان استخراج یک مقاله از آن وجود داشت، در انتها این کار نیز انجام می‌گرفت.
اما چند سالی است که در رشته‌های مهندسی‌، عمده‌ی کوشش‌ها معطوف به استخراج مقاله از تحقیقات و بالا بردن درجه‌ی خود در رنکینگ مقاله‌داران شده است.امروزه دیگر در رشته‌ی ما، در مورد کسانی که کارشان تئوریک است، که اصل و اساس کار همان نوشتن مقاله‌ی تحقیقاتی است و پایان‌نامه به تکمیل و گرفتن پذیرش این مقاله خلاصه می‌شود.
در مورد کسانی که تحقیق‌شان عملی و آزمایشگاهی است نیز تحقیقات از ابتدا در روندی هدایت می‌شود که منجر به مقاله شود و بتوان یکی دو مقاله از نتیجه‌ی تحقیقات استخراج کرد.
«آماده‌سازی مقاله کار فرعی تحقیقات کاربردی است.»
این جمله‌ای است که از زبان بسیاری از افرادی که به طور جدی مشغول تحقیقات و کارهای آزمایشگاهی هستند شنیده می‌شود، اما به نظر می‌رسد خود آن‌ها هم در عمل خلاف گفته‌ی خود را در دستور کار دارند و در نظام سنجشی که همه را در تعداد مقالات و میزان ارجاع‌ها به مقالات می‌سنجد، آن‌ها هم علیرغم میل‌ خود مجبورند روند کارشان را به شکلی هدایت کنند که به مقالات قابل قبولی متجر شود.
خیلی اوقات این مقاله است که به تحقیق جهت می‌دهد و راستای تحقیقات را مشخص می‌کند. و گاهی ته‌وتوی قضیه را که درمی‌آوری می‌بینی اصلاً تحقیق و آزمایشی در کار نبوده و مقاله با داده‌سازی یا داده‌پردازی یا بازپردازی تهیه شده است.
همه‌ی این‌ها مقدمه‌ای بود بر اینکه بگویم، نکاتی وجود دارد که شاید با استفاده از آن‌ها بتوانید آسان‌تر، سریع‌تر و با کیفیتی بیش‌تر مقاله‌ی خود را آماده کنید. در چند پست می‌کوشم این موارد را که عمدتاً حاصل تجربیاتی است که غالباً من و دوستان‌ام به تنهایی تجربه کرده‌ایم و شکست‌های ناشی از عدم آگاهی از آن‌ها را چشیده‌ایم، را بیان کنم.