پنجشنبه، شهریور ۱۷، ۱۳۸۴

نقدی بر نقد ملکیان در سیبستان

مهدی جامی عزیز ، دوست و استاد بزرگوارم ، در سیبستان یادداشتی نوشته اند در نقد "سخنان اخیر مصطفی ملکیان" ، تحت عنوان "آیا تجدد ایرانی بی معناست ؟"
ابتدا تردید داشتم ، که نقدی بر آن بنویسم یا نه ؟... اما در نهایت بر آن شدم که بنگارم .اینک نقد ِ آن نقد ...

پیش از آنکه به بحث اصلی وارد شوم ، لازم می دانم که دو نکته را به عنوان مقدمه ذکر کنم ، که امیدوارم در ایضاح مطالبی که می خواهم بگویم موثر باشد .

مقدمه ی اول: "فلسفه با تعریف گره خورده است ."

یکی از مسائلی که معتقدم به جد باید مورد توجه دوستان باشد آن است که وقتی به بررسی فلسفی می پردازیم ، یکی از مسائلی که در این بررسیدن اهمیت فراوان دارد ، تعریف واژه ها ست و تعیین مفهومی که می خواهیم با آن واژه ی بخصوص به آن اشاره کنیم .
اولین مسئله این است که ما نشان دهیم ، مثلا وقتی سخن از تجدد می گوییم ، چه چیزی را مد نظر داریم .
و مسئله ی مهم دیگر این است که بکوشیم تعریف ما نزدیکترین ِ تعاریف باشد ، به آن تعریفی که ، در بادی امر به ذهن خواننده متبادر می شود و فقط آنرا واضحتر نماید .

مقدمه ی دوم :"انتزاع به معنای نفی و حذف عوامل جامعه شناختی در بررسی پديدارهای انسانی نیست ."
انتزاع لازمه ی سیر تفکر و راه بردن خرد است . وقتی ما می خواهیم موضوعی را بررسی کنیم باید بتوانیم ، بر یک سری مفهوم تکیه کنیم ، که این مفاهیم با انتزاع پدیدارهای انسانی امکانپذیر است .

توجه به تعریف تجدد و تفاوت آن با زندگی متجددانه

آقای جامی می فرمایند : " برخلاف نظر گوينده، هم تجدد ژاپنی داريم و هم تجدد فرانسوی. ... "
این امر نشان از آن دارد که تعریفی که ایشان از تجدد مد نظر دارند با تعریفی که مورد نظر آقای ملکیان بوده متفاوت است .
برای وضوح امر باید دانست که در کنار مفهوم تجدد ، مفاهیمی چون متجدد شدن ، انسان متجدد و ... نیز داریم . این نشان می دهد که تجدد ، به یک سری ویژگیهای خاص ، که دور از هر ملیتی ، در عده ای از انسانها وجود دارد اطلاق می شود . مثلا نمی توان گفت که فلان کشور ، به صورت "ژاپنی" متجدد شده است .
آنچه مورد نظر آقای جامی است ، زندگی متجددانه است که با توجه به خصوصیات دیگری که در زندگی آن اقوام وجود دارد ، اشکال مختلفی به خود می گیرد . بنابراین : "تجدد صور مختلف ندارد ، این زندگی متجددانه است که صور مختلف دارد . "

آقای جامی می نویسد : ". اگر همه تاريخ دارند و هر تاريخی هم از ديگری متمايز است چه جای انکار است که هر مفهومی که در ظرف اين تاريخها نشست نمی تواند به شکل کاملا واحدی ظاهر شود."
دقیقا در اینجا ست که تفاوت دیدها مشخص می شود ، آنچه مورد نظر ملکیان است ، همان مفهوم است در حالی که در هیچ ظرفی ننشسته است . اما آنچه مورد نظر آقای جامی است ، پدیده ای است که از نشستن مفهوم تجدد در ظرف تاریخ یک قوم پدید می آید . به این دومی نمی توان تجدد اطلاق کرد .

و اما آقای جامی می فرمایند : "سخن عجيب تر اين است که گوينده مدعی می شود: "تجدد در درون خود با عناصری تعریف می‌‌شود كه بسیاری از آنها با ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی ما به وضوح در تضاد است." يعنی همان چيزی را که داشت انکار می کرد اثبات می کند! به عبارت ديگر، او که مدعی است تاريخ جداگانه برای ايران معنا ندارد چرا دوباره تاريخ جداگانه ای را برای ايران مفروض می گيرد که به نظر او با تجدد ناسازگار است؟"
باید دانست ، منظور آقای ملکیان این است که در حالی که ما ، تاریخ های متفاوت داریم ، اما تاریخ ویژه ای که متمایز از بقیه ی تاریخها باشد ، و دارای چنان ویژگیهای منحصر به فردی باشد که بتواند صورت تجدد را دیگرگونه کند ، نداریم .

یک نکته دیگر اینکه وقتی می خواهیم مفهومی مثل "ایرانیت" را تعریف کنیم ، بایستی ابتدا افرادی را که ایرانی هستند مشخص کنیم . بعد ویژگیهای مشترک آنها را مجموعه ی ویژگیهایی به حساب آوریم ، که مفهوم ایرانیت را می سازند و ایرانیان را از غیر ایرانیان جدا می کنند . همین جاست که به معضلی بزرگ برمی خوریم . چه کسانی "ایرانی" هستند یا ما آنها را "ایرانی" محسوب می کنیم ؟

و دیگر اینکه ، وقتی سخن از "ایرانیت" می گوییم ، در بدایت امر ، برای بسیاری این مفهوم در تقابل با مفهوم "اسلامیت" قلمداد می شود . اینکه اعیاد ما به دو دسته ی ملی و دینی تقسیم بندی می شوند ، یکی از نشانه هایی است ، که نشانگر تقابل این دو مفهوم در دیدگاه موجود است .
داعیه داران پروژه ی "تجدد ایرانی" باید متوجه این نکته باشند ، که حداقل نام پروژه ی آنها در بردارنده ی مفاهیمی است ، که به اندازه ی "مردم سالاری دینی" و "روشنفکری دینی" ابهام برانگیز است .

دیگر اینکه صرف انکشاف برخی مسائل مانع از آن نیست ، که بتوان در مورد آنها حکم کلی صادر کرد . وقتی کسی بگوید : " تجدد در درون خود با عناصری تعریف می‌‌شود كه بسیاری از آنها با ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی ما به وضوح در تضاد است. " منظور او دقیقا به عناصری است که تجدد اینک با آنها تعریف می شود .
بگذریم از اینکه انکشافی بودن تجدد که به عنوان پدیده ای که در درون خود با یکسری عناصر مشخص تعریف می شود ، قابل بحث است .

۹ نظر:

  1. “ Go and name the things.” -- Bible— You can’t heal it if you can’t feel it and you can’t feel it if you can’t name it. Please read air tight logic, backed by solid scientific archeological evidence of true history of Iranian past at www.naria.blogfa.com . Stop self-hate, stop self-doubt, stop self-reproach, stop every day sadomasochism, get ride of toxic shame. Relax and lay back and enjoy reading this mind-boggling, poetic literature, and feel the dancing of your neurons. Give a good gymnastics to your brain by reading eight volumes of --davazdah gharne sokut written by independent, courageous researcher and thinker Mr. Nasser Por-pirar and then you will be on your way to the path of truth, nothing but truth. These books have a therapeutics healing affects. “ We dance round in a ring and suppose. But the secret sits in the middle and knows.” --- Robert Frost. Sahand

    پاسخحذف
  2. جناب آقاي مومني
    با سلام و عرض خسته نباشيد
    1- اول از همه بايد بگويم كه بدون هر گونه ارزش داورى برايم جالب است كه شما سعى مى كنيد با كمك گرفتن از فضاي ذهني ملكيان به مباحث مربوطه پاسخ دهيد كه البته بنظر مي رسد علت آن مانوس بودن جناب عالي با افكار آقاي ملكيان باشد. 2- فكر ميكنم بحث مربوط به تفاوتهاي تجدد, متجدد شدن ، انسان متجدد، زندگی متجددانه و ... را در فرصت مناسب در وبلاگستان باز كنيد كه البته آقاي ملكيان به كرار ولي به صورت پراكنده بدان اشاره داشته است. 3- بنظرم درباره ايرانيت، ملكيان به نكته اي كليدي اشاره كرده است كه در اكثر نقدها بسيار كم بدان پرداخته مي شود يعني آنجا كه تاثير آن را بر باورها، احساسات و عواطف و نيازها و خواسته هاي ما جستجو مي كند ... موفق و سرفراز باشيد.

    پاسخحذف
  3. با تشکر فراوان از آقای داستانپور عزیز
    آنگونه که گفتید من سعی کردم با کمک گرفتن از فضای ذهنی آقای ملکیان به پاسخ نقد آقای جامی بپردازم .
    تصور می کنم اگر به اصل سخنرانی که توسط شما انتشار یافته مراجعه شود دیگر نیازی به این نقد وجود نداشته باشد . خود آقای ملکیان آنچه را من می خواسته ام بگویم واضح توضیح داده است .

    پاسخحذف
  4. سلام. ابمیل آقای ملکیان را داری؟ممنون!

    پاسخحذف
  5. ارش عزیز.
    نه ایمیل اقای ملکیان به شکلی نیست که به من و شما داده شود . اما اگر بخواهی با خویشاوندان نزدیک او در ارتباط هستم و می توانم در صورت حضور او در اینجا که سالی چهار پنج بار می آید به حضورش بروم .

    پاسخحذف
  6. ممنون محسن جان
    من هم در وبلاگ سیبستان افاضاتی:) کرده ام که برای تو اینجا می نویسم

    :
    سلام
    حالا شاید اتفاقی باشه که این روزها هر جا سر میزنی بحث بر سر اثبات یکی و رد دیگری است. وافعیت این است که ما وارث یک تاریخ...فرهنگ... و با همه فراز و نشیب هایش و همه قوت ها و ضعف هایش می باشیم. بی تردید نقد و بررسی ... و پالایش آن می تواند پیشرفت را سریع تر کند. اما در بدترین سناریو ممکن اگر فرض کنیم این دو mutually exclusive هستند باز هم می توانند این فرهنگ ها در یک جامعه "چند فرهنگی" و دموکراتیک در کنار هم یک زیست خلاق داشته باشند! من هنوز آثاز دکتر ملکیان را مرور نکرده ام... این که ایشان از طرح این مسائل چه نتیجه ای می خواهند بگیرند هنوز برای من یک پرسش است؟؟




    درباره پژوهش هم كه لازم به يادآوري نيست. حاصل انبوهي از پزوهش ها در محلات علمي و گزارش هاي تحقيق براي هميشه خاك مي خورند وهر چند سالي يكبار به نفر پژوهشگر ديگر نگاهي به آن مي اندازد. حاصل بعضي كارها را هم رفابت براي خريدش وجود دارد! ما به دومي نياز داريم... اين كه بالاخره توي اين دنياي رقابت و سرعت چطوري موفق خواهيم شد گليم خود را (منظورم اين 1648000 كيلومتر مربع خاك با مرزهاي مشخص چغرافيايي) از آب بيرون بكشيم؛ بايد هدف نهايي اين گفتگو ها و تحقيقات باشد. آنچه كه من گاهي تجسم ميكنم اين است: قم (استان قم) با نوعي خود مختاري تحت حاكميت روحانيت (سنتي) كه با روش خودشان (منيع وحي) آنجا را به بهشت برين تبديل كنند. بخشي از استان فارس هم (تخت جمشيد و ..) تحت حاكميت خود مختار التراناسیوناليست هاي ايراني تا آنرا با آنچه فكر مي كنند راه ايراني است به مينوي ايراني تيديل كنند... حالا هر كسي هم خواست مي تواند از ساير نقاط كشور به اين دو استان خود مختار مهاجرت كند. بقيه كشور هم لازم نيست ما دوباره چرخ را اختراع كنيم. هر كاري بفيه دنيا كرد ما هم مي كنيم. حالا خيلي هم بلند ض پروازي نميكنيم... مالزي هم مي تونه يه الگو باشه! نه تاريخ آن چناني دارند... نه شاعري و نه فيلسوف و دانشمندي داشته اند و نه تا حالا شنيده ايم دانشجو هاش كه در غرب تحصيل مي كنند كار ويژه اي كرده باشند...

    پاسخحذف
  7. محسن جان یه ایمیل برات فرستادم ممنون!

    پاسخحذف
  8. This is a great site and i would highly recommend online pharmacy technician course . You can get more information on online pharmacy technician course at online pharmacy technician course

    پاسخحذف
  9. If you want a medicine which aids you in your weight loss then buy phentermine. phentermine is one of the diet pills that act as an appetite suppressant. You can get some of the best deals on cheap phentermine if you buy phentermine online. For more information visit http://www.phentermine-effects.com

    پاسخحذف